Προσωπικότητα ή Μάζες ?

Τι είναι αυτό που αλλάζει τον Κόσμο; Μια ηγετική προσωπικότητα ή η ορμή κι η απελπισία των μαζών; Στην ακαδημαϊκή αυτή συζήτηση, για χρόνια η πλάστιγγα φαινόταν να γέρνει πότε προς τη μία, και πότε προς την άλλη πλευρά. Και το ερώτημα καταλήγει να έχει την ίδια αμφίρροπη τύχη με το γνωστό λαϊκό δίλημμα « Η κότα κάνει το αυγό, ή το αυγό την κότα;».\

Παρόλα αυτά, μεταξύ των γραμμών της Ιστορίας των Παγκόσμιων Πολιτικών και Κοινωνικών Αλλαγών, ξεπροβάλλει μια πιο σύνθετη αλήθεια : Πως στην πραγματικότητα συμβαίνουν και τα δυό, σε μια σύμπτωση χρόνου που είναι πάντα … μαγική. Τη στιγμή που οι μάζες έχουν έρθει σε ακραία σημεία απελπισίας, τότε που μιλούν οι πληγωμένοι εθνικοί εγωισμοί, οι οδύνες της φτώχειας και η ανάγκη ονείρου κι οράματος, συμβαίνει ένας ταυτόχρονος «τοκετός». Γιατί τότε, μέσα απ’ τη μήτρα του πλήθους ξεπηδάει πάντα ο μοιραίος ηγέτης που θα σύρει πίσω απ’ το φτερωτό του άρμα την εθνική αλλαγή, που με τη σειρά της θα φέρει μεγάλες ή μικρές ανακατατάξεις στην παγκόσμια σκακιέρα δυνάμεων και κτήσεων. Ηγέτης σπάνια ενάρετος, συνήθως δε φαύλος.Σπάνια δημοκρατικός, συνήθως δε δικτάτορας, ή τουλάχιστον τύραννος[i]. Προπάντων όμως χαρισματικός, γι’ αυτό και λαοφιλής. Προσωπικότητα ισχυρή και «αποπλανητική» με την κλινική έννοια του όρου[ii] .Ποιο είναι όμως το γενικότερο ψυχολογικό προφίλ ενός τέτοιου, χαρισματικού ηγέτη; Υπάρχει άραγε « συνταγή» επιτυχίας ή αλλιώς, συνταγή παντοκρατορίας; Κάτω από αυτό το πρίσμα λοιπόν, από τους πιο προχωρημένους ιστορικούς μελετητές γεννήθηκε στις μέρες μας ένας πολύτιμος αλλά και πολύ πρωτότυπος τρόπος για να διαβάσουμε την εξέλιξη της Παγκόσμιας Ιστορίας :  Η Ψυχοϊστορία.

Η Ψυχοϊστορία λοιπόν είναι εκείνη που εξετάζει και αναλύει τη δημιουργία μιας τέτοιας μοιραίας για τον κόσμο προσωπικότητας, δανειζόμενη και συνδυάζοντας γνώσεις και μεθόδους από πολλούς τομείς των κοινωνικών επιστημών : Ψυχανάλυση, Συμπεριφορισμό, Κοινωνική Ψυχολογία, Ψυχιατρική, Κοινωνική Ψυχολογία, Πολιτική και Οικονομική Ιστορία, Ανθρωπολογία, Βιολογία, Λαογραφία. Κι είναι αυτή που μας δείχνει το πώς ένα άτομο που ζυμώθηκε μέσα απ’ τις δυνάμεις της οικογένειας και της κοινωνίας που το γέννησαν, μπορεί σε μια κρίσιμη ιστορική στιγμή να γίνει μοχλός για την ανατροπή και την μετεξέλιξη της Ιστορίας ενός Έθνους κι ενός Κράτους. Σαν επιδέξιος surfer θα σκαρφαλώσει στην κορφή ενός πελώριου παλιρροϊκού κύματος που θα σαρώσει τα πάντα στο διάβα του και θα τον τοποθετήσει στον αφρό της καινούργιας πραγματικότητας. Πώς; Με το να γητέψει τις μάζες, να τιθασέψει με σιδερένια πυγμή τον όχλο, να εκπορθήσει προτέκτορες από υψηλές κοινωνικές τάξεις, να εξασφαλίσει ισχυρούς οικονομικούς σπόνσορες, και μετά να προχωρήσει ακάθεκτο και … ανεξέλεγκτο. 

Μέσα λοιπόν από τη σειρά άρθρων που θ’ ακολουθήσει, έχω τη φιλοδοξία να παρουσιάσω προσωπικότητες ηγετών που αιματοκύλησαν τον κόσμο, όπως κι αυτές των ανθρώπων που όντες στο επιτελείο τους, ενεργά τους βοήθησαν για να το κάνουν. Θα ξεκινήσω εδώ με τη πιο μοιραία - και τόσο επίκαιρη δυστυχώς με την ανάκαμψη της  νεο-ναζιστικής ιδεολογίας σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες -- φυσιογνωμία του Ναζισμού, τον Adolf Hitler.   

Κι επειδή η ιστορία τείνει πάντα να επαναλαμβάνεται μέσα απ’ το κοχλάζον ηφαίστειο της παγκόσμιας οικονομικής μιζέριας, μιας κι οι λαοί δεν διδάσκονται απ’ τις κοινωνικές πλάνες και τις πολιτικές χίμαιρες του παρελθόντος, θα ήθελα να βάλω κι εγώ σαν επιστήμονας «Ψ»[iii] και σαν σκεπτόμενη πολίτης, το λιθαράκι μου στην εθνική μας αφύπνιση. Έτσι ώστε να μην επαναληφθούν ποτέ πια, στη χώρα της Ελεύθερης Σκέψης και της Δημοκρατίας, στη χώρα του  Κολοκοτρώνη και του «Όχι», επιλογές και πράξεις ναζιστικής βίας, γεννήματα αρρωστημένων ψυχισμών.

Η ψυχολογική βιογραφία του Αδόλφου Χίτλερ λοιπόν, μαζί κι εκείνες των ανθρώπων του επίλεκτου επιτελείου του, θα είναι το θέμα μας σ’ αυτή τη στήλη για πολύ καιρό. Και ω, θα παρακολουθήσετε μαζί μου το χάος που έρχεται όταν « οι έσχατοι ψυχολογικά, γίνονται Πρώτοι!»

---

[i] Ο όρος « Τύραννος», αποδίδεται εδώ με την αρχαία ελληνική έννοια του όρου

[ii] «Αποπλανητική προσωπικότητα» : Όρος της Ψυχολογίας, που υποδηλώνει γενικά τον άνθρωπο που προσφέροντας σε ανυποψίαστα θύματα διάφορα ψυχολογικά ανταλλάγματα (πχ αγάπη, στοργή, αίσθημα ασφάλειας κλπ ) καταφέρνει αρχικά να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους, και αργότερα να τα εκμεταλλευτεί, στερώντας τους ό,τι αρχικά τους έδωσε κι αργότερα καταληστεύοντάς τους από κάθε ίχνος ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

 

[iii] « Ψ» : Συντομογραφία για τις Επιστήμες Ψυχικής Υγείας ( Ψυχολογία, Κοινωνιολογία, Ψυχιατρική κλπ )